همه چیز در مورد عزاداری مردم ابرکوه

آقا میرزا عبدالغنی سبک جدیدی از عزاداری به ابرکوه آورد/ ابرکوه فقط یک هیئت عزاداری در محرم داشت

در قدیم عزاداری مردم ابرکوه به شکل روضه خوانی بود تا اینکه مرحوم آقا میرزا عبدالغنی سبک جدیدی از عزاداری را که شامل زنجیر زنی با صدای طبل، شیپور و سنج بود وارد ابرکوه کرد.

به گزارش خبرنگار فارس از ابرکوه، هیئت‌های عزاداری ابرکوه به رسم عادت دیرینه از شب هفتم ماه محرم عزاداری خود را شروع می کنند. به این ترتیب که پس از زنجیرزنی و سینه‌زنی در حسینیه محله خود، بر اساس برنامه از پیش تعیین شده توسط مسئولین هیئت ها، به عنوان میهمان در همان حال زنجیرزنی، سینه‌زنی و با موسیقی خاص طبل ها، وارد حسینیه محله های دیگر می شوند.

امروزه هیئت ها در سه وعده، صبح، عصر و شب از حسینه خود خارج شده و عزاداری می کنند؛ نکته حائز اهمیت در این حرکت آن است که هر هیئت بر اساس مقصدی که دارد، باید از میدان امام حسین (ع) که در مرکز شهر قرار دارد، عبور کند.

آقا میرزا عبدالغنی سبک جدیدی از عزاداری به ابرکوه آورد

در ادامه حامد اکرمی محقق و پژوهشگر ابرکوهی از پیشینه عزاداری در ابرکوه، چنین می گوید: دربارة تاریخچه هیأت ها سند گویایی تا کنون به دست نیامده است، با پرسش از مردم و تعزیه خوانان قدیم می توان استنباط کرد که تا قبل از ورود آقا میرزا عبدالغنی به شهرستان، مراسم عزاداری به شکل روضه خوانی بوده و با ورورد وی (از نجف به ابرکوه) هیئت و دسته عزاداری تشکیل می شود.

اکرمی اظهار کرد: آقا میرزا عبدالغنی و شاگردان خاص او طبل و زنجیر زدن را در شب عاشورا به عامه مردم تعلیم می دادند تا اینکه رضاشاه دستور تعطیلی تمام هیات های عزاداری را صادر کرد. پس از خروج رضاشاه و جانشینی پسرش محمدرضا تا حدودی عزاداری امام حسین (ع) توسط مردم از سر گرفته شد.

وی تصریح کرد: هیأت فقط از محله درب قلعه حرکت می کرد و از تمامی محله های دیگر برای عزاداری به این محله می آمدند ولی بعداً به علت دو دستگی و اختلافات حزب گرایی که در سال 1325 به وجود آمد، محله دروازه میدان هیأت جداگانه ای راه اندازی کرد.

محقق جوان ابرکوهی ادامه داد: در ابتدای روضه خوانی یک نفر روضه خوان بر روی منبر می رفت و در اطراف وی چند نفر ذاکر می نشستند و هنگامی که روضه خوان، گریزی مثلاً با نام حضرت علی اکبر (ع) و یا حضرت ابوالفضل (ع) می زد ذاکرها هم در گریز وی ذکر می گفتند. از جمله این ذکر ها عبارتند از: "داغی که حسین از غم علی اکبر بر جگر داشت، جز خالق اکبر به دل وی که خبر داشت" و یا "سقا شنیده ای که لب تشنه جان دهد، یا بهر آب بازوی او جدا شود".

چاوشی خوانی از قدیم الایام در ابرکوه رواج داشت

اکرمی با بیان اینکه در عزاداری ها چاوشی هم خوانده می شده، اضافه کرد: چاوشی یک یا چند بیت دربارة امام حسین (ع)، امام رضا (ع) و حضرت علی (ع) است که با لحن مخصوص ادا می شود. چاووشی مربوط به امام حسین (ع) بدین ترتیب بود:

بر مشامم می رسد هر لحظه بوی کربـلا بر دلم ترسم بماند آرزوی کربلا

ای برادر سعی کن شاید خدا قسمت کند شربـت از آب خوشگـوار کربـلا

تشـنة آب فُراتَـم ای اَجـل مهلـت بـده تا بگیرم در بغل قبر شهید کربلا

بعد از آن گفته می شود تو اگر شوق مرقدش داری به شاه تشنه لب دشت کربلا صلوات؛ به یازده پسران علی والله به ماه اَنور هر یک جدا جدا صلوات؛ به قاسم (ع) و علی اکبر (ع) جدا جدا صلوات؛ اگر خسته جانی بگو یا علی (ع)، اگر ناتوانی بگو یا علی (ع)، تنت گر بیفتد در میان بلا مترس از بلا و بگو یا علی (ع) یا علی (ع) یا علی (ع).

وی خاطرنشان کرد: چاوشی خوانی در ابرکوه فقط مخصوص عزاداری نبوده است، بلکه زمانی که افراد می خواستند به سفرهای زیارتی مشرف شوند عده ای دور آن ها جمع شده و یک نفر چاوشی می خواند. همچنین در بعضی روستا برای اطلاع رسانی به مردم جهت برپایی مراسم روضه و دیگری هم برای مُردگان بوده است که وقتی فردی عزیز خود را از دست می داد، برای او چاوشی می خواندند.

موسیقی سنتی عزاداری ابرکوه

پژوهشگر ابرکوهی در رابطه با موسیقی منحصر به فرد عزاداری ابرکوه، گفت: در قدیم 2 نوع طبل بوده است، یکی طبل پوستی کوچک و دیگری طبل پوستی بزرگ که به آن «اسکندر» می گفتند. مرحوم «فتح الله اسماعیل» یکی از اساتید طبل و زنجیرزنی بود که چند شاگرد از جمله استاد میرزا داشت.

اکرمی یادآور شد: موزیک هیأت‌های عزاداری ابرکوه که به وسیله طبل، شیپور و سِنج نواخته می شد، دارای آهنگ های زیر بوده و هست:

مظلومم حسین مظلوم حسین ،مظلومم حسین مظلوم حسین

شاه حسین یا حسین شاه

حسین حسین حسین

عطشانم حسین عریانم حسین

وی ضمن اشاره به اهمین روضه خوانی در گذشته، اذعان کرد: هنگامی که طبالان و زنجیرزنان به مکان روضه خوانی می رسیدند، هرگز به آن محفل وارد نمی شدند تا روضه خوانی تمام شده و توسط روضه خوان گریزی زده شود. بعد از فتح الله فرزند وی «حسین پورصدری» به جای پدرش هیات زنجیرزنی و طبل زنی را سرپرستی می کرد و یکی از شیپور زن های قدیمی مرحوم «حاج عباس عزیزی پناه» مشهور به عباس شیپور زن بوده است.

نخل برداری از زمان صفویه در ابرکوه پایه گذاری شد

محقق ابرکوهی یکی از سنت های قدیمی ابرکوه را نخل برداری دانست و ابراز کرد: نخل یک سازه چوبی است که قسمت جلو و عقب آن از قطعات کوچک چوب به شکل نخلی بزرگ و شبکه شبکه ساخته شده و وسط آن با چوب، اسکلت بندی شده است. برای پایه های آن چهار قطعه چوب به صورت عمودی در چهار طرف و برای بلند کردن آن چند قطعه چوب به صورت افقی تعبیه شده است.

اکرمی با بیان اینکه نخل برداری در زمان صفویه پایه گذاری شد، افزود: نخل ابرکوه در ژاندارمری سابق (میدان امام حسین (ع) فعلی) قرار داشت که بعد از ظهر عاشورا به پرچم های عزا مزیّن می شد. بر بالای نخل یک شیپورزن قرار می گرفت و مردم با فریادهای «حسین حسین» آن را از زمین بلند کرده و با نوای «یا علی، یا حسین، شاه حسین» نخل را حرکت می دادند.

پژوهشگر جوان ادامه داد: نخل یک مسیر را دور می زد و مردم در بین راه به سینه و سر می زدند و چاوشی این اشعار را می خواند:

ای تشنه لـب تـو طاقت خنـجر نداشتـی، گویا غریب بودی و مادر نداشتـی

غسلت که داد و کی (چه کسی) کَفَنَت را بُرید و دوخت، بر حالت غریبت، آیا دل که (چه کسی) سوخت

وی خاطرنشان کرد: اکنون هر محله هیئتی مختص به خود دارد که این هیئت ها عبارتند از: درب قلعه، نبادان، گلکاران، بازار، طاووس، امامزاده احمد (ع)، جهانستان، نظامیه، دروازه میدان و هیئت‌های روستای شهرسب، عزیز آباد و مدوئیه که روز عاشورا در مسیر خاصی حرکت می کنند.

اکرمی یادآور شد: مسیر هیئت ها به این ترتیب بود که ابتدا هیئت محله درب قلعه از حسینیه خود به سمت میدان امام حسین (ع) حرکت کرده و هیئت محله نبادان هم به همین ترتیب پشت سر آنها به راه می افتادند. سپس بعد از عزاداری در میدان امام حسین(ع) به سمت حسینیه محله دوازه میدان رفته و با عبور از مقابل خانه آقازاده، کوچه پس کوچه های محله قلعه نو، از حسنیه محله جهانستان نیز گذشته و به مقابل امامزاده احمد(ع) می رسیدند. بعد از آن هم به سمت حسینیه محله نبادان راه می افتادند. در تمامی این مسیرها هیئت های دیگر هم به ترتیب به راه می افتادند.

انتهای پیام/3404