این مطلب ، وقف حضرت سید الشهداء ، و نقل آن با ذکر مآخذ آزاد است . 

به برکت امام حسین (ع)

ابن بطوطه در قرن هشتم ه. ق . در سفرنامه اش که به سفرهای وی از 725 ق ( 1325 - 1352 میلادی ) اختصاص دارد ، در بخش سفر به کازرون نوشته است :

« در اینجا معمولا" به مسافر ، هرکس که باشد ، هریسه می دهند . هریسه غذائی است مرکب از گوشت و گندم و روغن و آن را به صورت حلیم می خورند ... ».

چنین بر می آید که هریسه غذائی کاملا" ایرانی بوده است که ابن بطوطه پس از گذشت از کشورهای عربی مغرب - الجزایر - تونس - لیبی - مصر - عربستان - سوریه - اردن - عراق و... که همه عربی بوده اند با آن مواجه نبوده است و در اینجا شرح مواد آن را داده است ؛ و هریسه پزی چون رستوران امروزی بوده است ، و هریسه هم شاید از مشهورترین غذاها یا حتی مشهورترین غذای ملی ایرانیان .

 قبل از آن ، در زمان دیلمیان ( آل بویه ) ، هم به نام هریسه بر می خوریم . به نوشته ابن جوری :

« در سال 352 قمری معزالدوله دیلمی دستورداد مردم در روز عاشورا جمع شوند و اظهار حزن کنند : در این روز بازارها بسته شد و خرید و فروش متوقف گردید ؛ قصابان گوسفند ذبح نکردند ، هریسه پزها هریسه ( حلیم ) نپختند ، ... ».

و امٌا اینکه وقتی هریسه پزها هریسه را چه به صورت عادی و چه به صورت حلیم نمی پختند مشتریان معمول آنان و به خصوص مسافران چه می خوردند را شاید بتوان در شهر یزد ، پایتخت بعدی گروه اصلی دیلمیان ، به گمانه زنی پرداخت :

علاء الدوله دیلمی ( آل بویه ) که مردی مؤمن و و بیشتر مشتاق عبادت تا سلطنت بود در حوالی سال 467 ق پایتحت خود را به ملکشاه سلجوقی بخشید و خود به اقطاع یزد و ابرقو که آن زمان به عنوان حکومتی وابسته به سلجوقیان امٌا ، به توصیه خواجه نظام الملک ، بنام « دارالعباده » و محل عبادت به علاء الدوله داده شد ؛ قناعت کرد و به زودی با ارسلان خاتون ، دخترعموی مؤمنه و خیٌر ملکشاه که با وی ازدواج کرده بود ، عازم یزد گردید .

در یزد آ ارسلان خاتون سلجوقی ( دیلمی - آل بویه ) که وی را ملکه یزد هم خوانده اند « مرتبا" به تهیدستان  جامه می بخشید و هر روز دو وعده اطعام می کرد ، یک طعام برای طبقات  فرادست و دیگری برای فرودستان ... »....

... که به نظر می رسد که این هردو طعام ها ، به خصوص در روز عاشورا ، هریس یا به گویش محلی یزد و به گمان ما بسیار باستانی تر و ایرانی تر ، چیزی جز « آش گندم » نبوده اند یا لا اقل یکی از آنها آش گندم بوده است .

« آش گندم » امام حسین ( ع ) که در اکثر نقاط یزد به دلیل مناسبت باستانیش با اطعام روز عاشورا « آش امام حسین (ع) » هم نامیده می شود به این ترتیب قدمتی لااقل هزارساله دارد .... و می تواند ثبت جهانی شود .